توجه کردن اصلی ترین جایگزین تشویق و پاداش

توجه کردن ، به عنوان مهمترین جایگزین تشویق و پاداش به حساب می‌آید و ما قبل‌تر مفصلاً  از آسیب ها و عوارض تشویق و پاداش صحبت کردیم.

اکنون لازم است که بیشتر راجع به توجه کردن و لوازم آن صحبت کنیم. 

توجه کردن به آن معناست که کودک و نوجوان ما بداند که افکار و رفتارش برای ما ارزش دارد.

 

دقت شود که این توجه کردن یک خوراک ضروری از ابتدای تولد و حتی قبل تر از آن میباشد و برای رشد و‌ کمال کودک ، بسیار ضروری است.

باید بدانیم که توجه کردن به معنای تأیید نیست بلکه به معنای مهم‌ و ارزشمند بودن است.

 

برای رشد شخصیت و تقویت عزت نفس کودکمان لازم است به حرف ها ، بچگی ها ، بازی ها ، شادی ها و ناراحتی هایش توجه داشته باشیم و با او حرف بزنیم و پای صحبت هایش بنشینیم و این در همه سنین با قوت مطرح است.

 

جملاتی مثل حوصله‌ات را ندارم ، برو با یه چیزی بازی کن ، الآن خستم بذار برای بعداً ، برو ببین تلوزیون چی داره و ... از جمله رفتار های آسیب زاست که ریشه بسیاری از مشکلات و رفتار های نامناسب و ناهنجار کودکان میباشد و اینقدر آسیب دارد که خود این آسیب ها و اثرات آن یک بحث جداگانه ای میطلبد.

 

کودک میخواهد بگوید که من هم هستم. من به توجه خود شما نیاز دارم. تلوزیون و اسباب‌بازی و ... نمیتوانند جای توجه پدر و مادر و بقیه اعضای خانواده به من را بگیرند و اینجاست که کودک برای فهماندن این معنا به ما و ارضاء نیازش در توجه خود ما به خودش سراغ بعضی رفتار های خاص مثل اذیت کردن و شیطنت میرود تا توجه ها را به سمت خود جلب کند و ما به جای درک نیازش او را دعوا میکنیم و اینجا کودک ما یاد میگیرد که اگر خانواده به تو توجهی نکردند باید شیطنت کنی تا همه نگاه ها به سمت تو معطوف شود.

 

توجه یک نیاز فطری است و کودک به آن نیاز ضروری دارد و اگر کودک نتواند نیاز خود را با رفتار های صحیح و مناسب برآورده سازد به سراغ رفتار های نامناسب میرود و خود ما در توجه های مثبت(نگاه خوب و با محبت) و منفی (دعوا و برخورد) جهت دهنده در این مسئله هستیم که کودک ما با کدام رفتارش این نیاز فطری خود را برآورده سازد.

 

کودک و نوجوان ما باید بداند که به عنوان یک عضو از گروه (خانواده ، کلاس و یا ...) نظرش برای ما ارزش دارد و البته این مورد نظر دادن تا قبل از ۱۲ ، ۱۳ سالگی با ملاحظات جدی‌ای همراه است و خصوصا در بازه حدودی هفت سال دوم مورد توجه بودن این نظرات بسیار محدود و در دایره مسئولیت هایش خواهد بود.

(جهت تکمیل این بند آخر به صوت های مسئولیت‌محوری مراجعه بفرمائید)

 

مسئله دیگری که لازم است به آن دقت کنیم قرار ندادن خطکش های کمال طلبانه در توجه هایمان است. طبیعتا ما یک سری رفتار های شاخص و تراز و ایده‌آلی را مد نظر داریم و تلاش میکنیم که فرزندانمان نیز به این رفتار ها نزدیک شوند.

تا اینجا هیچ مشکلی وجود ندارد و اما مشکل در آن جایی آغاز میشود که ما برای نزدیک کردن فرزندانمان به این شاخص ها ، نسبت به بعضی رفتار های عادی فرزندانمان هم بی‌توجهی میکنیم. رفتار هایی که ناهنجار نیستند و تنها فرزندمان درحال بروز شخصیت خود میباشد.

جملاتی مثل خودتو لوس نکن ، حوصله بچه‌بازی ندارم ، بازی کردن بسته برو سراغ درس های مدرسه‌ات از جمله جملاتی هستند که باعث میشه فرزندمان قبل از یاد گرفتن شاخص های رفتاری مد نظر ما ، از ما فاصله گرفته و شرایط تربیت فراهم نشود. دقت کنیم که سن و جنسیت فرزندانمان بعضی رفتار هایی را اقتضاء میکند که لازمه کودکیشان میباشد و در توجه هایمان باید این موارد را مد نظر قرار دهیم و خیلی راحت کودک را از خود طرد نکنیم.

 

آخرین مطلب را تحت عنوان توجه عامل بازدارنده لازم است که مدنظر قرار دهیم.

گفتیم که توجه باعث نزدیکی و جذب کودک و نوجوان با ما میشود و همچنین راه نزدیک شدن را با توجه هایمان به کودک یاد میدهیم.

لذا باید دقت شود که بزرگترین تنبیه و برخورد نسبت به رفتار های ناهنجار و نامناسب ، توجه نکردن است که با عدم توجه خود و با رفتارمان میگوییم که این رفتار و این کار باعث جلب توجه من به تو نخواهد شد، پس باید رفتارت را عوض کنی و این برخورد از هر سرزنش و یا دعوا کردنی اثرگذارتر خواهد بود. و البته این توجه نکردن به رفتار های ناهنجار به خاطر اثرگذاری عمیقش باید با توجه کردنمان به اصل شخصیت کودک و همچنین رفتار های صحیح و مناسب همراه باشد. تا با رفتارمان بگوییم که من فقط به این رفتار تو توجهی نمیکنم و اصل شخصیتت برای من بسیار ارزش دارد.

 

(امیر)حسین شاه محمدی